Genç Karl Marx’a Bakış – Fatma Edemen

Genç​ ​Karl​ ​Marx (Raoul​ ​Peck,​ ​2016),​ ​Marx’ın​ ​1843-1848​ ​yıllarından​ ​bir​ ​kesit.​ ​Seyirci beklentilerinin​ ​aksine​ ​oldukça​ ​da​ ​başarılı.​ ​Ren​ ​Nehri​ ​Gazetesi’nde​ ​Orman​ ​Odun​ ​Hırsızlığı Yasası’nı​ ​eleştiren​ ​Marx’ın​ ​kabusuyla​ ​başlar​ ​film.​ ​Odun​ ​toplayanlara​ ​yönelik​ ​vahşi​ ​saldırı sahnesiyle​ ​açılır​ ​perde​ ​ve​ ​Marx’ın​ ​kabus​ ​gördüğünü​ ​anlarız.​ ​Bu​ ​kabusla​ ​aslında​ ​Marx’ın ezilenlerle​ ​kurduğu​ ​fikri​ ​bağın​ ​vicdanen​ ​ve​ ​duygusal​ ​olarak​ ​da​ ​oldukça​ ​geliştiğini​ ​görürüz. Keza​ ​o​ ​bir​ ​odun​ ​toplayıcısı​ ​olmasa​ da ​büyük​ ​maddi​ ​zorluklar​ ​yaşayan​ ​bir​ ​muhaliftir.​ ​Prusya İmparatorluğu​ ​aleyhine​ ​yazmaya​ ​devam​ ​eder,​ ​kendisine​ ​uygulanan​ ​sansüre​ ​karşı​ ​çıkar​ ​ve sürülür.​ ​Kendisini​ ​tutuklamaya​ ​gelenlere​ ​kapıyı​ ​kendi​ ​açar,​ ​birçoklarının​ ​aksine​ ​yazdıklarının sonucunda​ ​bedel​ ​ödemeye,​ ​takım​ ​elbisesinin​ ​kirlenmesine​ ​hazırdır.​ ​Prusya’dan​ ​başlayan sürgün​ ​bitmek​ ​bilmeden​ ​devam​ ​eder​ ​bu​ ​tarihler​ ​arasında.​ ​Her​ ​seferinde​ ​her​ ​yeni​ ​sürgün yoksullukla​ ​perçinlenir.

 

Marx​ ​sürgünde​ ​olduğu​ ​Paris’te​ ​Fransız​ ​anarşist​ ​Pierre-Joseph​ ​Proudhon​ ​ile​ ​tanışır.​ ​Bu tarihlerde​ ​Proudhon’un​ ​muazzam​ ​bir​ ​etki​ ​alanı​ ​mevcuttur​ ​ve​ ​Marx’la​ ​olan​ ​ideolojik​ ​mücadele daha​ ​tanışmalarının​ ​ilk​ ​dakikalarından​ ​başlar.​ ​​ ​Yine​ ​Paris’te​ “​İngiltere’de​ ​İşçi​ ​Sınıfı’nın Durumu​” ​kitabını​ ​yayınlayan​ ​Friedrich​ ​Engels​ ​ile​ ​tanışır.​ ​Çekişmeli​ ​başlayan​ ​dostluklarının​ ​bir ömür​ ​süreceğini​ ​söylemeye​ ​gerek​ ​yoktur​ ​muhtemelen.​ ​Bizim​ ​burada​ ​çekişme​ ​diye tanımladığımız​ ​hali​ ​bir​ ​çok​ ​Alman​ ​eleştirmen​ ​”küstahlık”​ ​olarak​ ​görmüştür.​ ​Ancak​ ​elbette filme​ ​yöneltilen​ ​yorumlar​ ​da​ ​kişilerin​ ​sınıflarından​ ​bağımsız​ ​değil.​ ​Biz​ ​onların​ ​”küstahlık” tanımına​ ​kendine​ ​güven​ ​ve​ ​kararlılık​ ​diyebiliriz​ ​kolayca.

 

Filmde​ ​izleyenin​ ​şaşıracağı​ ​ancak​ ​gerçeği​ ​yansıttığı​ ​iddia​ ​edilen​ ​bir​ ​de​ ​çok dillilik​ ​konusu​ ​var. Film​ ​boyu​ ​evde,​ ​sokakta,​ ​toplantılarda,​ ​sürgünlerde,​ ​yaşamın​ ​her​ ​alanında​ ​Marx,​ ​karısı Jenny​ ​ve​ ​Engels’in​ ​çeşitli​ ​dillerde​ ​konuştuklarını​ ​görürüz.​ ​Çok dilliliğin​ ​getirdiği​ ​kabiliyetleri​ ​de göz ardı​ ​etmez​ ​film.​ ​Engels,​ ​Marx’a​ ​İngiliz​ ​ekonomi-politikçilerini​ ​tanıtmak​ ​istediğinde​ ​İngilizce bilip​ ​bilmediğini​ ​sorar​ ​ve​ ​Marx’tan​ ​çabuk​ ​öğrenirim​ ​yanıtını​ ​alır.​ ​Sonraki​ ​sahne​ ​bizi​ ​saatlerce kütüphanede​ ​Ricardo​ ​okuyarak​ ​İngilizcesini​ ​geliştiren​ ​ve​ ​ekonomi-politikçilere​ ​merhaba diyen​ ​Marx’a​ ​götürür.

 

Filmin​ ​bir​ ​başka​ ​güzel​ ​tarafı​ ​da​ ​bize​ ​Marx​ ​ve​ ​Engels​ ​arasında​ ​kurulan​ ​erkek​ ​dostluğunu gösterse​ ​ve​ ​yer​ ​yer​ ​yüceltse​ ​de​ ​kadınların​ ​geride​ ​birer​ ​süs​ ​olmaktan​ ​çıkmış​ ​olması.​ ​Marx​ ​ile evlenmek​ ​için​ ​aristokrat​ ​ailesini​ ​terk​ ​eden​ ​Jenny,​ ​Marx​ ​filmdeki​ ​en​ ​güçlü​ ​karakterlerdendir. Klasik​ ​anne-eş​ ​formunun​ ​dışına​ ​çıkan​ ​Jenny​ ​yer​ ​yer​ ​toplantılara​ ​katılır,​ ​Marx’ın​ ​fikirsel gelişiminde​ ​ona​ ​yardımcı​ ​olur​ ​ve​ ​kendi​ ​fikirlerini​ ​çevresindeki​ ​tüm​ ​erkeklere​ ​rağmen​ ​ısrarla savunabilir.​ ​Film,​ ​Kutsal​ ​Aile​ ​ya​ ​da​ ​Eleştirel​ ​Eleştirinin​ ​Eleştirisi​ ​kitabının​ ​isimini​ ​koyanın​ ​da Jenny​ ​olduğunu​ ​vurgular.​ ​Öte​ ​yandan​ ​Engels’in​ ​uğruna​ ​dayaklar​ ​yediği​ ​ancak​ ​sayesinde belki​ ​de​ ​döneminin​ ​en​ ​başarılı​ ​etnografik​ ​çalışmalarından​ ​birini​ ​yaptığı​ ​daha​ ​sonra​ ​eşi​ ​olacak olan​ ​Mary​ ​Burns​ ​karşımıza​ ​çıkar.​ ​Mary,​ ​İrlandalı​ ​bir​ ​işçidir,​ ​pratikte​ ​kendini​ ​var eder.​ ​İrlandalı bir​ ​işçinin​ ​ileri​ ​ve​ ​geri​ ​yanlarına​ ​tam​ ​anlamıyla​ ​sahip,​ ​toplantılar​ ​örgütleyen,​ ​işçiler​ ​arasında çalışma​ ​yürüten​ ​güçlü​ ​genç​ ​bir​ ​kadındır.

 

Film​ ​1848​ ​öncesi​ ​devrimci​ ​durumun​ ​gelişimini​ ​vermenin​ ​de​ ​derdindedir.​ ​Marx​ ​ve​ ​Engels’in Adiller​ ​Birliği’ne​ ​girerek​ ​burada​ ​devrimci​ ​bir​ ​atılımla​ ​adını​ ​Komünistler​ ​Birliği​ ​haline getirmeleri​ ​filmin​ ​sunduğu​ ​en​ ​önemli​ ​örneklerdendir.​ ​Ve​ ​filmin​ ​her​ ​tanıtımında​ ​yer​ ​alan Komünist​ ​Manifesto’yu​ ​yazma​ ​süreçleri​ ​Marx-Engels​ ​ve​ ​Jenny’nin​ ​cümle​ ​cümle​ ​çalışmasının ürünü​ ​olarak​ ​doğar.​ ​Burada​ ​Marx’ın​ ​korkunç​ ​el​ ​yazısını​ ​Jenny​ ​dışında​ ​kimsenin

okuyamadığını​ ​bilsek​ ​de​ ​Jenny’nin​ ​fikri​ ​katkısını​ ​da​ ​unutturmuyor​ ​film.

 

Film​ ​bir​ ​erkek​ ​dostluğu​ ​üzerinden​ ​yükselse​ ​de​ ​karşımızda​ ​klişe​ ​bir​ ​erkek​ ​dostluğundansa birbirini (daha​ ​çok​ ​Engels’in​ ​Marx’ı),​ ​fikri​ ​ve​ ​hareketi​ ​ilerletmek​ ​üzerine​ ​kurulu​ ​bir​ ​ilişki görüyoruz.​ ​Engels’in​ ​yeri​ ​geldiğinde​ ​Marx’ı​ ​İngiliz​ ​ekonomi-politikçileriyle​ ​tanıştıran​ ​yeri geldiğinde​ ​ailesine​ ​maddi​ ​yardımda​ ​bulunan​ ​yeri​ ​geldiğinde​ ​onu​ ​yazmaya​ ​zorlayan karakterinin​ ​başarılı​ ​bir​ ​kurgusunu​ ​görüyoruz.​ ​Keza​ ​filmin​ ​Marx’ın​ ​ailesini​ ​geçindirme​ ​çabası ve​ ​çektiği​ ​maddi​ ​sıkıntıları,​ ​sürgünleri​ ​vurgulaması​ ​da​ ​gerçek​ ​koşulları​ ​vurgulamak konusunda​ ​oldukça​ ​verimli.

 

“Genç​ ​Marx”​ ​sıfatını​ ​yönetmen​ ​gerçekten​ ​Althusserci​ ​bir​ ​yerden​ ​mi​ ​almıştır​ ​bilemiyoruz, bunlar​ ​iddialar.​ ​Ama​ ​özet​ ​olarak​ ​gerçekten​ ​genç,​ ​iddialı,​ ​kararlı​ ​ve​ ​inançlı​ ​bir​ ​Marxla​ ​karşı karşıya​ ​olduğumuz​ ​kesin.​ ​Sinemada​ ​devamını​ ​diler,​ ​izlemenizi​ ​tavsiye​ ​ederiz.

 

Fatma EDEMEN